Ziektebestrijding hoenders en dwerghoenders

Intro

Bij alle dieren komen ziekten, afwijkingen en gebreken voor. Het is niet mogelijk deze allemaal te beschrijven of om precies aan te geven hoe de liefhebber moet handelen. Enkele veel voorkomende ziekten worden kort behandeld.

Dit moeten we zien te voorkomen

Gebreken zijn voor het geoefende oog snel te zien. Dat begint bij de geboorte met afwijkingen aan het skelet, poten en snavel. Aan dit soort gebreken is niets te doen. In de vrije natuur zijn deze kuikens de eerste prooi van roofdieren.

De natuur zorgt er zelf voor dat deze dieren niet opgroeien. Ook de liefhebber moet dit erkennen en handelend optreden. Dieren met afwijkingen laten leven is niet diervriendelijk. In dit hoofdstuk worden enige handvaten gegeven voor de behandeling van zieke dieren. 

Begrippen ziekteverwekkers en behandelmogelijkheden

Gebrekziekte

Een dier met ‘gebreksziekte’ is niet ziek, maar heeft gebrek aan maagkiezel, vitaminen of mineralen. De oplossing is het opheffen van het tekort.

Ectoparasieten

Voorbeelden zijn luizen, vlooien en bloedmijten. Deze parasieten worden bestreden met een insectenspray.

Ook de kalkpootmijt die zich in de loopbenen van de kip vreet valt onder de ecto- parasieten en kan met specifieke middelen worden bestreden.

Endoparasieten

Dit zijn darmwormen. De dierenarts heeft middelen tegen deze wormen.

Protozoën

Dit zijn dierlijke ééncellige wezens. Belangrijke ziekteverwekkers bij kippen zijn vier soorten die allen bij jonge dieren en vooral bij kuikens de ziekte coccidiose veroorzaken in verschillende delen van de darmen. Oudere dieren zijn er veel minder gevoelig voor.

Een snelle behandeling met een specifiek middel geeft meestal een goed resultaat. De dierenarts heeft deze middelen. De levenscyclus van deze protozoën verloopt via de mest deels buiten het lichaam, waar de ontwikkeling stormachtig is onder warme en vochtige omstandigheden.

Bacterieziekten

Deze ziekteverwekkers zijn veel kleiner dan de protozoën en verspreiden een ziekmakend gif waardoor de ziekte meestal een ontstekingsachtig verloop heeft.

De dierenarts heeft goede antibiotica.

Virusziekten

Virussen zijn nog weer veel kleiner en richten zich vaak op specifieke delen van het lichaam. Tegen virussen bestaan geen geneesmiddelen.

Hier helpt alleen preventief vaccineren waardoor op kunstmatige wijze met dode virussen een natuurlijk afweermechanisme wordt ontwikkeld. Het lichaam heeft enige weken nodig om de immuniteit op te bouwen.

Een bekend voorbeeld in de kippenhouderij is de verplichte enting tegen Pseudo Vogelpest (New Castle Disease of NCD). De dieren zijn vanaf twee weken na de enting tot en met vijf maanden erna immuun.

Herkennen en isoleren van zieke dieren

Een ziek dier vertoont vaak lusteloos gedrag, zondert zich af en eet meestal niet meer. Het is moeilijk de specifieke ziekte te herkennen, behalve als het uitwendige beschadigingen zijn. Soms is aan de houding van het dier of aan de aard en de kleur van de mest en de kleur van de kam af te leiden om welke ziekte het gaat.

Zodra een dier afwijkend gedrag vertoont, wordt dit dier geïsoleerd van de andere dieren. Een ziek dier wordt vaak het doelwit van gezonde dieren en brengt de ziekte misschien ook op de andere dieren over.

Plaats dit dier in een apart hok met schoon water en voldoende voedsel.

Belangrijk is ook om de bodembedekking schoon te houden.

Welke ziekte is het

Een ervaren fokker kan soms vast stellen om welke ziekte het gaat en advies geven. Sommige dierenartsen zijn redelijk tot goed gespecialiseerd in kippenziektes. Maar het blijft soms moeilijk een goede diagnose te stellen. Gaandeweg leert men zelf ook beter zieke dieren te herkennen.

De dieren moeten regelmatig gecontroleerd worden op ectoparasieten.
Deze parasieten zitten vaak onder de vleugels en rond de cloaca.

De rode bloedmijt komt ’s nachts uit kieren en naden in het hok te voorschijn en zuigt bloed bij de kippen. Die kieren waarin de mijten zich overdag terug trekken zijn te herkennen aan de grijze restanten er omheen. Bloedmijten geven ook een typische geur af. Als men eenmaal deze geur kent, dan herkent met ook snel een volgende uitbraak van deze mijten.

’s Zomers kan de besmetting heel ernstig zijn. De dieren krijgen bloedarmoede, worden lusteloos en krijgen bleke koppen.

Hetzelfde ziektebeeld kan ook ontstaan door een worm- of lintworminfectie. Zitten kuikens of jonge hennen ingedoken met opgezette veren, dan hebben ze vaak last van coccidiose. Nemen de dieren een pinguïnachtige houding aan, rochelen de kuikens of neuriën de volwassen dieren, dan is dat vaak een signaal van infectieuze bronchitis (IB).

Dit is niet de enige ademhalingsziekte. Veel kippenziektes hebben met de ademhaling te maken, dus meestal is het beter een dierenarts in te schakelen.

Een lastige virusziekte is de ziekte van Marek. De ziekte openbaart zich meestal als het dier geslachtsrijp is. Het zenuwstelsel wordt aangetast en het dier raakt verlamd. Soms is de typische spagaathouding te zien.

Wat kun je zelf doen en wat moet je niet zelf doen

Over ziektes zijn goede boeken te koop.

Een goed boek is ‘Gezond pluimvee’ van dr. A.C. Voeten, dat te koop is bij de boekenverkoop van KLN. Bij dierenspeciaalzaken kunt u middelen tegen ectoparasieten kopen.

Andere middelen tegen verschillende ziekten kunnen beter via of bij de dierenarts gekocht worden.

Verplichte vaccinaties zoals tegen NCD moeten door een dierenarts of onder leiding van een dierenarts door een plaatselijke kleindiervereniging worden uitgevoerd.

De dieren moeten dan voorzien zijn van een vaste pootring met nummers. Op basis van die nummers wordt een entbewijs verstrekt.

Verder moeten alle ingrepen bij een dier waarbij verdoving of narcose wenselijk is door een dierenarts uitgevoerd worden.

Zelf dokteren betekent veel dierenleed en het is verboden.

Nazorg en herintroductie van het genezen dier